Odprawa wojskowa to nic innego, jak świadczenie wypłacane wojskowemu w niektórych sytuacjach, które są szczegółowo określone. Przysługuje zarówno żołnierzom służby stałej, jak i kontraktowej, w chwili zwolnienia takowego z służby wojskowej, a także krewnym zamieszkałym z żołnierzem w dniu jego śmierci. Dla każdej z wymienionych grup zostało określonych jednak kilka wymogów obowiązkowych do spełnienia w celu otrzymania świadczenia.
Wypłata odprawy przysługuje żołnierzowi służby stałej tylko jeśli nabył prawo do emerytury wojskowej, wojskowej renty inwalidzkiej lub w przypadku zwolnienia go przez odpowiedni organ wojskowy przed upływem czasu wymaganego do uzyskania emerytury. W przypadku żołnierzy służby kontraktowej zasady pozostają takie same zarówno w związku ze śmiercią mundurowego, jak i zwolnienia ze służby, z zastrzeżeniem, że nie działa tutaj zasada przymusowego zwolnienia. Każdy żołnierz kontraktowy musi bowiem, o ile jest do tego zdolny, służyć liczbę lat dokładnie określoną w kontrakcie.
Wypłaty odprawy należą się także osobom spokrewnionym ze zmarłym wojskowym. Założenie dotyczy także żołnierzy pełniących służbę kandydacką, nadterminową zasadniczą służbę wojskową, służbę przygotowawczą, służbę okresową, ale także żołnierzy uprawnionych do wypłaty odprawy w dniu zwolnienia ze służby, którzy zmarli przed dniem wypłaty tej odprawy. Osoby wymienione jako uprawnione do wypłaty odprawy to małżonkowie, zstępni, wstępni, osoby przysposobione i przysposabiające.
W przypadku śmierci żołnierza pełniącego służbę stałą, który do dnia zgonu zajmował lokal mieszkalny lub nie uzyskał decyzji o przydziale lokalu, wypłata przysługuje osobom zamieszkałym z żołnierzem, w przypadku, gdy wojskowy do dnia śmierci zdołał nabyć prawo do emerytury wojskowej lub jego śmierć jest wynikiem działań w służbie wojskowej. Prawo do wypłaty odprawy przysługuje również osobom zamieszkałym z żołnierzem zmarłym w ciągu 3 lat po zwolnieniu ze służby wojskowej jeżeli śmierć nastąpiła z powodu urazów doznanych w czasie pełnienia służby lub w bezpośrednim związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej. Te same zasady dotyczą żołnierzy pełniących służbę kontraktową.
Zasady wypłacania odprawy
Na wysokość kwoty odprawy składa się kilka czynników, a iloczyn wartości każdego z nich to wysokość odprawy.
Pierwszym elementem jest tak zwana wysługa. Jest to nic innego jak wartość 3% za każdy rok służby, z zastrzeżeniem, że nie może wynosić mniej niż 45% i więcej niż 80%. Każdy rozpoczęty rok, w którym nastąpiło zwolnienie ze służby przyjmuje się jako pełny rok. Wartość najniższą, 45%, przyjmujemy w przypadku:
- żołnierza zwolnionego ze służby przed nabyciem prawa do emerytury, a w przypadku którego doszło do wypowiedzenia stosunku zawodowej służby wojskowej przez właściwy organ lub któremu przyznano rentę inwalidzką;
- żołnierza zwolnionego z zawodowej służby posiadającego 15 lat wysługi;
- osobom zamieszkałym z żołnierzem nieposiadającym 15 lat wysługi w dniu jego śmierci.
Z kolei stawka 80% wypłacana jest wojskowym, którzy:
- w dniu zwolnienia posiadają 27 lat wysługi;
- w przypadku śmierci, jeśli nastąpiła w związku z pełnieniem służby wojskowej.
Elementem drugim jest tak zwana maksymalna powierzchnia użytkowa. Zasady jej naliczania są bardzo proste. Jest to 16 mkw. w sytuacji gospodarstwa jednoosobowego, w pozostałych przypadkach jest to 12 mkw.
Trzeci czynnik to liczba norm przypadających żołnierzowi w dniu śmierci żołnierza lub wskazanym przez niego okresie służby zawodowej.
Czynnik czwarty to ustalany przez GUS wskaźnik, aktualnie jego wartość to 1,66.
Piąty, ostatni element to wskaźnik 1 mkw. ustalany wg GUS, określany w kwartale poprzedzającym kwartał, w którym ostatecznie zwolniono wojskowego, gdy złożył wniosek o wypłatę odprawy przed zakończeniem służby jak i po zakończeniu służby.
Dokładne zasady realizacji wypłaty odprawy mieszkaniowej są uregulowane w ustawie z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a także w rozporządzeniu z dnia 25 lipca 2016 r. Ministra Obrony Narodowej w sprawie wypłaty odprawy mieszkaniowej. Wniosek o wypłatę składa się do dyrektora oddziału regionalnego Agencji właściwego ze względu na ostatnie miejsce odbywania zawodowej służby wojskowej. Decyzja powinna być wydana maksymalnie w terminie 90 dni, a jeśli jest ona pozytywna, wypłata następuje w ciągu 30 dni.